Heimasíða borgarstjórans

Hún er afar einkennileg heimasíða nýja borgarstjórans.

Fíflaskapur

Menn hafa varla haft undan í dag við að vísa á úttekt Gauta Eggertssonar um 10 litla negrastráka og hún yfirleitt kölluð sóber áminning um þann augljósa hrylling sem bókin er.

Ef þetta er nú lesið þá kemur í ljós að texti Gauta er arfaheimsk og illa unnin samsuða sem ekki aðeins er villandi heldur kolröng í mikilvægum atriðum.

Málefnalega segir Gauti þetta:

1. Ég á negrabarn og hef því ástæðu til að tala um málið.
2. Bókin kom út fyrir um hundrað árum og lætur negrastráka deyja dæmigerðum and-negra dauðdögum: „Dauðdagi þeirra rímar vel við viðhorfin til blökkumanna í Bandaríkjunum á þeim tíma sem bókin kom út, litlu negrastrákarnir deyja úr leti, heimsku, hræðslu, græðgi, ofdrykkju, vitfirringu, ofbeldi, osfrv.“
3. Þar sem bókin var gefin út á tímabilinu 1865 til 1960 (!) kemur hún fram á tímabili sem var fjandsamlegt blökkumönnum. Þá tíðkaðist t.d. að Ku Klux Klan væri á eftir negrastrákum og hengdi þá. En í einni útgáfu negrastrákanna tók sá síðasti upp á að hengja sig vegna einsemdar og er það bein vísan í KKK.
4. Í staðinn fyrir að lesa bókina fyrir negrastrákinn minn ætla ég með hann á safn að skoða minjar um illa meðferð á þrælum.
5. Þar er þessi bók til.

Skoðum nú tíu litla negrastráka, líkast til þá sömu og hann vísaði til og sjáum hvernig þeir deyja úr „leti, heimsku, hræðslu, græðgi, ofdrykkju, vitfirringu, ofbeldi...“

Ten Little Niggers

Ten little nigger boys went out to dine;

One choked his little self and then there were Nine. <-- græðgi

Nine little nigger boys sat up very late;

One overslept himself and then there were Eight. <-- dó ekki, svaf yfir sig

Eight little nigger boys travelling in Devon;

One said he'd stay there and then there were Seven. <-- dó ekki

Seven little nigger boys chopping up sticks;

One chopped himself in halves and then there were Six. <-- heimska?

Six little nigger boys playing with a hive;

A bumble bee stung one and then there were Five. <-- stakk sig á býflugu

Five little nigger boys going in for law;

One got into Chancery and then there were Four. <-- dó ekki, forframaðist

Four little nigger boys going out to sea;

A red herring swallowed one and then there were Three. <-- óheppinn? pun?

Three little nigger boys walking in the Zoo;

A big bear hugged one and then there were Two. <-- dó eða dó ekki, óheppni?

Two little nigger boys sitting in the sun;

One got frizzled up and then there was One. <-- húðkrabbi, hégómi?

One little nigger boy left all alone;

He went out and hanged himself and then there were None. <-- sjálfsmorð, einmana

Ef við skoðum nú listann aftur: „leti, heimsku, hræðslu, græðgi, ofdrykkju, vitfirringu, ofbeldi...“

Þá má segja að rétt sé að einn hafi dáið úr heimsku þegar hann hjó sig í tvennt við að höggva við, einn úr matgræðgi með því að láta standa í sér. En ekkert af því sem er á listanum í viðbót á við um dauða negrastrákanna. Þvert á móti þá deyja þeir hreint ekkert allir heldur heltast úr lestinni af ýmsum ástæðum og sumar hreint ágætar.

Wikipedia kannast hreint ekkert við það að tíu litlir negrastrákar sé innlegg í upphaflega negrahatur á hundrað ára tímabili. Þvert á móti sé um að ræða vögguvísu um tíu litla indjána sem ekki er hundrað ára gömul heldur frá 1868 og var eftir Septimus Winner. Sem, ólíkt því sem Gauti gefur í skyn, var ekki suðurríkjadólgur að skemmta smábörnum þar með hræðilegum örlögum negrabarna. Hann var frá Fíledelfíu. Og höfundur tíu lítilla negrastráka hefur verið meðlimur af Songwriters Hall of Fame síðan 1970. Hann var fyrst og fremst þekktur fyrir undurfagrar ballöður.

Þetta er upphaflegi textinn:

Ten little Injuns standin' in a line,
One toddled home and then there were nine;
Nine little Injuns swingin' on a gate,
One tumbled off and then there were eight.
One little, two little, three little, four little, five little Injun boys,
Six little, seven little, eight little, nine little, ten little Injun boys.
Eight little Injuns gayest under heav'n.
One went to sleep and then there were seven;
Seven little Injuns cuttin' up their tricks,
One broke his neck and then there were six.
Six little Injuns all alive,
One kicked the bucket and then there were five;
Five little Injuns on a cellar door,
One tumbled in and then there were four.
Four little Injuns up on a spree,
One got fuddled and then there were three;
Three little Injuns out on a canoe,
One tumbled overboard and then there were two.
Two little Injuns foolin' with a gun,
One shot t'other and then there was one;
One little Injun livin' all alone,
He got married and then there were none.

Þessi tilfinningavella úr Gauta um hræðileg örlög negrastráka og hvernig tíu litlir negrastrákar endurspegli allt það versta við álit fólks á negrum er hreinlega afskræming á sannleikanum. Vissulega eru þeir stereótýpur en því fer fjarri að jafn rækilega sé gefið í eins og Gauti gefur til kynna. Og ekkert í neinni útgáfu textans hef ég getað fundið sem er svakalegra en t.d. það þegar Bakkabróðirinn missir hausinn í tunnunni eða um ljóskuna sem kafnaði hjá rakaranum af því að hann tók af henni heyrnartólin sem sögðu henni að anda inn og út.

Og það skiptir ekki nokkru einasta máli þótt Gauti eigi sjálfur lítinn negrastrák. Hörmuleg saga þrælahalds og kynþáttaofsókna á ekki að steingelda okkur og gera úr okkur ameríska aumingja sem drattast á tilfinningarúnksöfn þar sem allt er svart eða hvítt og ekkert þar á milli.

Dloggdoddinn býður heim

Það er vissulega raunsarlegt af Bloggdoddinum að bjóða mér formlega að dansa við Vantrúarmenn á þeirra heimavelli. Ekki það að mér hugnist ekki ágætlega að halda áfram að taka við skeytunum frá Matta, sem mér sýnist að ætli sér að prófa hverja einustu þekkta rökvillu í skránni á mér áður en yfir lýkur.

Það sorglega er að Vantrú stefndi í það að vera félag sem lét sig sannleikann varða umfram allt annað. Smámunasemi þeirra hvað varðar röksemdafærslur var í upphafi innblásin af raunverulegri sannleiksást. En þeir, líkt og vinur vor Dawkins, hafa glatað þræðinum. Í skítugri ámu trúarbragðanna hafa þeir fundið svo mikinn óþef og stækju að þeir eru hættir að greina hin fínni blæbrigði.

Ég var ekki að snapa nokkurn einasta slag. Ég lýsti því yfir að ég hefði orðið fyrir vonbrigðum með Dawkins vegna þess að hann stendur sig illa í burðarkafla bókar sinnar. Hann fellur í þá gryfju að sýna ekki þeirri skoðun sem hann andæfir fulla virðingu og dæma hana út frá óleyfilegum forsendum.

Viðbrögð Matta og síðan hálfvitans Gunnars hafa í framhaldinu valdið mér stórkostlegum vonbrigðum. Matti fyrir afspyrnulélegar mótbárur og, ég verð að segja, einstaklega slök tök á rökhugsun og rökræðum. Gunnar fyrir að vera erkifífl.

Ég hélt satt að segja að Matti væri óvitlaus. Örlítið hégómlegur og einfaldur jafnvel, en óvitlaus. Ég er ekki lengur viss. Birgir reyndi þó. Og þótt hann hafi átt það til að detta inn í formúlur og hunsa það sem blasti við af gömlum vana þá var það rökræðan sem hann reyndi að fylgja.

Matti vill meina að hann hafi ótal sinnum kveðið í kútinn fólk sem er að segja það sama og ég. Það er einfaldlega rangt. Hann hefur aldrei nokkru sinni haft til þess burði að andæfa þeim rökum sem ég var að beina gegn grundvallargallanum í bók Dawkins (tók raunar fram að hann ætlaði ekki að ræða hana sérstaklega). Ef eistun í honum skyldu skyndilega detta niður og hann vilja takast á við hana þá er hún svona:

Dawkins segir að Darwinismi útskýri hvernig einfalt skipulag verði æ flóknara og skipulagðara. Skapandi Guð þurfi hinsvegar að vera a.m.k. jafn flókinn og sú veröld sem hann skapar. Ef frá er skilin kenning sumra kristinna manna um að Guð sé einfaldur, hvers vegna skyldu þessi rök halda gagnvart báðum heimsmyndum? Hví skyldu þær reglur sem við höfum orðið áskynja í efnisheiminum binda hendur skapara?

Nú, ef það er eldra deilumálið þá má Matti endilega peista hérna margþvældu svari sínu við þeirri pælingu. Hann gæti t.a.m. svarað þessum spurningum sem ég held að hafi ekki enn verið svarað. En svarið þarf þá að vera hreinskilið og undanbragðalaust.

1. Við höfum hæfileikann til að hafa það sem sannara reynist. Hvers vegna ættum við að gera það? Eigum við að gera það alltaf?

2. Getur greint fólk fylgt fótboltafélagi svo dyggilega að málum að það taki þátt í seremóníum eins og fjöldasöng og ópum og köllum? Er fótbolti trúarbrögð?

3. Getur trúlaus maður skapað sinn eigin tilgang með lífinu? Hvað er það, sem fær hann til að velja þann tilgang umfram tilgang nágrannans? Geta gáfaðir menn skapað sér misvísandi tilgang?

Eitur fyrir byrjendur

Ég las, merkilegt nokk, Eitur fyrir byrjendur eftir EÖN í fyrsta skipti á dögunum. Mér var gefin bókin með því skilyrði að ég bloggaði um hana það sem mér fyndist.

Byrjum á göllunum.

Bókin var ekki nógu vel prófarkarlesin. Í ekki lengri bók var hvimleitt að rekast á stafsetningarvillur, a.m.k. eina beygingarvillu og klifandi orðalag.

Pappírinn í kápunni er óvandaður og illa þefjandi. Kannski er hann endurunninn og því voða fínn en hann tærist á eggjunum og það er stækja af honum, hálfgerð ælulykt.

Tempóið í bókinni er brokkgengt. Stundum er höfundur í gríðarlegum ham og tekst stórkostlega vel upp. Sumir kaflar lesast hreinlega eins og heitum hníf sé brugðið á smjör. En stundum dettur takturinn niður og verður þunglamalegri og stirðari. Án þess að það þjóni bókinni. Þessu skylt er dálítið sérstakt hvernig stíllinn er breytilegur frá kafla til kafla. T.d. koma slettur úr öðrum málum gjarnan í holskeflum og sjást ekkert þess á milli.

Þá eru það kostirnir.

Það eru kaflar sem eru frábærlega vel samdir. Langbesti kafli bókarinnar er sá, þar sem Högni serður Dísu:

Högni sarð Dísu með styrk górillunnar, fimi kattarins og slægð höggormsins. Dísa lét bara taka sig. Hún lét einfaldlega ginna sig út í raðfullnægingu eftir raðfullnægingu, stundi bara og gapti eins og hún hefði aldrei upplifað annað eins. Öruggar hendur Högna fleygðu henni til og frá, lyftu henni upp og niður, drógu hana fram og aftur, struku henni út og suður og norður og niður. Högni hélt aftur af sáðláti sínu með tantrískum tiktúrum, hann var stæltur af daglegum sundsprettum - stöku sinnum, kannski einu sinni í viku, synti Högni meira að segja í sjálfum sjónum - og þegar eiginleikinn til að halda eilífri reisn mætti stórkostlegu þreki sköpuðust aðstæður til geypilegs líkamlegs unaðar. Högni var bæði anabólískur og karnal. Hann dáðist að eigin getu án þess að grobba sig af henni, og í hvert skipti sem Dísa hóf að titra og skjálfa, þegar roðinn í kinnum hennar sortnaði og augnlokin lögðust skjálfandi aftur, þegar Högni fann vöðvakippina leika óstöðugt, kraftmikið og taktvillt upp bakið á henni, fylltist hann gífurlegri sjálfsánægju og hamraði typpinu á sér tvöfalt hraðar inn og út úr Dísu, gróf sig dýpra og dýpra í blóðhlaupin sköp hennar. Dísa gat ekki annað en æpt, öskraði af unaði, og þegar henni fannst hún ekki geta meir fann hún hvernig önnur holskefla fullnæginga skall á henni.

Þá má telja bókinni til tekna að hún fléttast utan um snyrtilega, litla pælingu. Það er skemmtilegur og satt að segja dálítið óvæntur þráður í gegnum hana sem er svosem ekkert sérlega frumlegur eða burðugur en stendur fyllilega undir sér. Allar lýsingar í bókinni eru góðar. Framvindan á það til að vera síðri.

Bókin er eins og hönnuð til kvikmyndunar og ég vildi óska að hún yrði kvikmynduð á íslensku. Það vantar svona mynd í okkar flóru.

Í raun er fátt annað um bókina að segja. Hún er ekkert sérstakt tímamótaverk en hún er um margt mjög góð. Mjög þægileg. Vel skrifuð, ágætlega pæld.

Það er helst að mér finnist, eftiráaðhyggja, að titillinn sé villandi. Í fyrsta lagi tekur forsagan alltofmikið pláss til að eiturvinkillinn nái að réttlæta nafn sögunnar og í öðru lagi þá er hlutverk eitursins í sögunni annað en titillinn gefur í skyn, a.m.k. eins og ég skil söguna.

En þetta er góð bók og ég er þegar búin að lána hana frá mér einu sinni (ekki síst til að losna við fnykinn).

Þrír og hálfur kettlingur af fimm

Litli Gunni, litli Gunni, litli afar heimski Gunni...

Mér hefur um langa hríð þótt Vantrú dálítið merkilegur félagsskapur. Eins og ég hef afar oft haldið fram er ég sammála svotil allri þeirra starfsemi. Ég hef hinsvegar fyrir löngu orðið vör við ógeðfelldan þráð í þeim pælingum sem liggja til grundvallar ástríðunni hjá mörgum félögum þeirra.

Alltof margir Vantrúarmenn eru heiftúðugir hávaðaseggir sem hossa sér hrokafullir á hanapriki og telja að heimurinn sé hreinlega yfirfullur af fólki sem sanni greindarskort sinn með því að sjá ekki þau sannindi sem þeir hafi séð.

Oft eru þetta unglingsstrákar, og í þeim tilfellum er það eðlilegt því það er eðli unglingsstráka að vera yfirgengilega leiðinleg týpa, en stundum eru þetta fullorðnir menn fastir í fasa hins heimska unglings.

Það má þekkja þessa ræfla á fyrirsjáanlegum og aumum gagnabanka þess sem þeir telja rothögg á trú, sérstaklega kristna trú. Hvaðan fengu synir Adams og Evu kærustur? Á ekki að höggva krumluna af konum sem hreðjamerja gaura á djamminu? Eiga konur á túr ekki að ganga út fyrir bæina og koma aftur þegar þær eru búnar? Og svo mætti lengi telja.

Trúleysi er afstaða sem er fyllilega réttlætanleg. Og líklega rétt. En hún er ekki a priori sannindi sem blasa við hverjum skynsömum manni. Þvert á móti er afar erfitt að útiloka andstæðuna ef andstæðan er skilgreind af einhverju viti. Og sumar af ástæðum þess að dómur af eða á veldur vandræðum spretta beinlínis innan úr ranni trúleysisins sjálfs ef hann er skoðaður af nógu gagnrýnum og greindum hug.

Vantrúarmenn eru upp til hópa ekki nógu greindir eða heiðarlegir í viðleitni sinni til að bora undir yfirborðið og takast á við grundvöllinn. Þeirra opinberaða lífsýn er grunn. Þar með er ekki sagt að hún sé röng enda er allur munur á gildri og sannri niðurstöðu.

Það er þeim um megn að taka þátt í umræðu um málið og þeirra aðferð er því sú einstaklega ómálefnalega rökvilla að ráðast á sendiboðann. Ég nenni ekki að strá latínu um mig hér en Vantrúarmenn hafa svosem gert það oft og iðulega í svipaðri stöðu og að mér skilst Matti mest af öllum. Matti rökvillubani sem kaus að ljúka rökræðu okkar svona:

Mengella: Ég hef ekki heyrt svör Vantrúar við síðasta deiluefni.
Matti: Það er vegna þess að þú ert eins og hinir trúarnötterarnir.
Mengella: Menn hafa hugboð um óefnisleikann, t.a.m. í vitundinni.
Matti: Hugmynd þín um vitundina er barnaleg.
Mengella: Sýndu mér andmæli við hana sem unglingar gætu uppgötvað sjálfir og ég skal samþykkja að hún sé barnaleg.
Matti: Eyvindur Karlsson er ánægður með þig!

Ber þessi maður minnstu virðingu fyrir þeirri dýrmætu þrætubókarlist sem átti að heita aðalsmerki Vantrúar? Þekkir þessi maður ekki rökvillurnar sem hann hrasar um á hverju horni í þessum vaðli?

Og þá er það Gunnar.

Gunnar ræðst að Óla Sindra í gegnum mig og sakar hann um að vera nafnlaus heigull. Talar um tilfinnanlegan skort á andstæðu minnimáttarkenndar og amast eitthvað við bóklestri.

Gunnar, sem er greinilega unglingur, birtist sem illa uppalinn kjölturakki og gjammar hér innihaldslausan vaðal. Einhverjar óljósar hótanir um að ég ætti að vera skelkuð þar sem ég hafi stigið á skottið á svo mörgum að dagar mínir gætu verið taldir með litlum fyrirvara. Og svo framvegis og framvegis.

Ég ætla ekki að erfa frammistöðu Gunnars við Vantrú, þótt hann spretti vafalaust úr þeirri átt. Það er ekki þeim að kenna að þeir laða að sér þessa lélegu sort af fólki. Gunnar er graftarbóla á skininni skán þess grautar sem Vantrú er. Þeir velja sér ekki meðlimi, meðlimirnir velja þá. Og Vantrú, líkt og ég t.a.m., hefur aðdráttarafl á aula.

Það er hinsvegar verra þegar aularnir sjá um að tala.

Ég reikna auðvitað ekki með neinum frekari viðbrögðum frá Vantrú enda hefur mér borist til eyrna að þeir hafi í sameiningu metið stöðuna þannig að best væri að þegja. Þeir færu sér ekki að voða þannig og gætu sjálfir sannfært sig um að það væri vegna þess að ég væri ekki svarsins virði, þögnin væri til marks um reisn þeirra.

Það skiptir mig ekki nokkru máli hvort þeir taka slaginn til eða frá. Mér þykir ekki gaman að berja á þeim sem kunna ekki að verja sig. Þegar minnsti samnefnari andstæðingsins er orðin rökvillufangarinn Matti og erkiflónið Gunnar þá dettur jafnvel mér í hug að það sé ósæmilegt virðingar minnar vegna að halda áfram. En ég er bara svona vel upp alin að snara þessum skrifuðu línum til þeirra í þakkarskyni fyrir viðleitnina.

Til Matta

Matti vantrúarseggur skrifar:

Síðasta umræða endaði í engu vegna þess að þú ert ekki að segja neitt gáfulegra en trúarnöttararnir sem við körpum við daglega - þó þú virðist halda annað.

Ekki ætla ég að rökræða við þig um bók Dawkins, ef þú heldur að hún sé eitthvað höfuðrit Vantrúarmanna er það misskilningur. Mér fannst hún ágæt, en ég las ekkert nýtt í henni.

Mér þykir þú aftur á móti augljóslega ofmeta eigin gáfur. Hjal þitt um vitundina er beinlínis barnalegt.

Og við það vil ég bæta.

Síðasta umræða við ykkur endaði með þeirri sendingu frá ykkur að ég ætti ekki að láta mér detta í hug að þið væruð kjaftstopp en vegna anna kæmuð þið ykkur ekki að því að veita mér náðarhöggið. Það kom aldrei, sem hefði þó átt að vera hægur vandi ef röksemdir mínar voru þær sem þið tætið í ykkur tvisvar á dag og þrisvar á sunnudögum.

Ég held því hvergi fram að bók Dawkins sé höfuðrit. Ég mat hana algjörlega út frá eigin forsendum. Hinu er þó ekki að neita að Dawkins ber með sér alla höfuðþætti Vantrúarmanna sem sjálfir falla ítrekað í sömu gryfjur og hann.

Dawkins lætur sem svo að hann sé að beita skynsemi sinni til að hrekja heimsmynd trúaðra. En þegar kemur að því sem hann sjálfur (og þú myndir gera líka ef þú hefðir næga skarpskyggni til þess) kallar höfuðkafla bókarinnar þá bregst honum bogalistin hrapalega.

Ástæðan er auðvitað sú að Dawkins veit að hann getur ekki slátrað hinni trúarlegu heimsmynd eins og hún t.d. kemur fram í lýsingu minni. Hann getur aðeins tortryggt hana og kosið að trúa á aðra heimsmynd. Heimsmynd sem andstæðingar hans segja að risti ekki alla leið inn að kviku.

Gagnrýni mín á ykkur Vantrúarmenn stendur óhögguð. Þið eruð ekki hálft eins gáfaðir og þið haldið. Hugmyndirnar sem þið teljið ykkur hafa fattað eru ekkert merkilegar og fullt af fólki sem ykkur er ósammála hefur fattað þessa sömu hluti. Munurinn er sá að sumt af því fellur í annan af 2 hópum:

• Þá sem hafa skilið sannindi x (sem þeir eiga sameiginleg ykkur) en telja sig um leið hafa uppgötvað sannindi y.

• Þá sem hafa skilið sannindi x en sjá (sem rétt er) að sannindi x ein og sér duga ekki til að hafna sannindum y eins og þau eru skilgreind af óvitlausum.

Dawkins beinlega heimfærir röksemdir sem allir eru sammála að gangi upp í ljósi sanninda x til að koma höggi á y og gerir þar með grundvallarrökvillu. Hann sýnir aldrei fram á að það sem gildi um x gildi einnig um y.

Skilur þú þetta, Matti? Ég er efins.

Þið eruð enda alhæfingarsinnar í dvergslíki.

Og ef þið hefðuð brot af þeim gáfum sem þið teljið ykkur hafa hefðuð þið gengið miklum mun vasklegar fram í karpi okkar. Það mátti koma með fullt af sterkum mótbárum við það sem ég hélt fram og ég beið þess spennt. Umræðan hefði getað flust upp um styrkleikaflokk á ótal stöðum þar sem fyrst hefði reynt á mig. Raunin var sú að þið hreinlega náðuð ekki punktunum enda dogmatískir með afbrigðum og þröngan sálarglugga.

Eins er það að þú skulir leyfa þér að hossa þér á uppblásinni hrosshá og kalla tal mitt um vitundina barnalegt. Heyr á endemi!

Hvað er öfund þung? Hvað er draumkona há?

Komdu með vitrænt svar við þessum spurningum sem unglingur getur kokkað fram sjálfur hjálparlaust og ég skal samþykkja að tvíhyggjan er barnaleg.

Getur þú það?

Ranghugmyndin um Guð

Eins og fleira gott fólk lét ég það verða eftir mér að hlusta á The God Delusion e. Ríkharð Dawkins. Ég man ekki hvernig nag mitt við Vantrúarmenn fór á sínum tíma. Það síðasta sem ég man eftir er komment um að ég ætti nú ekki að láta mér detta í hug að þeir væru búnir að gefast upp og nú skyldi ég bara bíða og sjá. Hafi eitthvað gerst síðan hefur það farið framhjá mér.

Nema hvað, af áhuga á málefninu tók ég Dawkins með í ræktina í þessari viku og hlustaði af athygli á hann og einhverja kerlingu lesa skrudduna.

Það hafa staðið mörg spjót á honum í gegnum tíðina og einn helsti löstur á bókinni er sá að hann virðist þurfa að svara öllum sem hafa veist að honum einhverntímann. Mjög oft eru árásir Dawkins á óvini sína barnalegar og hreint og beint hallærislegar. Honum finnst t.d. gaman að búa til ímynduð, asnaleg samtöl eða einræður og eigna öðrum. Afar miðaldra nýlenduveldiskarlahúmor. Hann hefði mátt sleppa slíku fíflaríi og löngum köflum þar sem hann er í raun ekki að segja neitt að viti heldur aðeins hæðast að einhverju sem hann segir síðan í lokin að sé ekki vitrænnar umræðu virði. Hann hefði mátt stilla þögninni upp sem andstæðingi vitrænnar umræðu og stytta bókina um 40%.

Þá er bókin óskaplega endurtekningarsöm. Hann traðkar sömu atriðunum í eyrun á manni aftur og aftur og aftur og aftur og aftur þar til mótstöðuafl hugans er ekkert orðið. Loks er það stórkostlegur galli á bókinni að hann virðist telja að ástæða sé til að fjalla um (og það í löngu máli) allt það heimskulegasta sem eigna má trúarbrögðum, eins og neysla ofskynjunarlyfja, sjálfsmorðsárásir og nefndu það. Að pönkast á trúuðum hálfvitum langalengi hefur engan tilgang annan en þann að rúnka vantrúarliði.

Þegar loks kom að þungamiðju bókarinnar varð ég fyrir gífurlegum vonbrigðum. Honum hafði (loksins) tekist að einangra kjarnann í málinu og ætlaði nú að veita náðarhöggið. Og púff! Ekkert gerðist. Veiklulegar röksemdir og barnalegar rökvillur var það eina sem hann gat borið fram.

Kjarninn í bókinni birtist þegar Dawkins reynir að sannfæra lýðinn um að Darwinismi gangi af guði dauðum þar sem Darwinismi skýri tilurð fjölbreytileka tilverunnar (a.m.k. í líffræði) en Guð komi með fjölbreytileikann að borðinu því hann hljóti sjálfur að vera a.m.k. jafnflókinn og sköpunarverkið og þá eigi eftir að gera grein fyrir því hvernig hann varð til.

Þegar honum er bent á augljóst svar trúaðra að enn sé hann að reyna að heimfæra eina heimsmynd yfir á aðra á hann engin skynsamleg svör. Ef stilla má þeim skoðunum sem mætast í kjarna bókarinnar upp þá eru það þessar:


Guðsinnar segja að efnisheimurinn sé vissulega sá heimur sem blasi við skynfærum okkar og skynsemi en að hann úi og grúi af vísbendingum um annan heim, óefnislegan sem jafnvel umlykur efnisheiminn og ekki sé ólíklegt að efnisheimurinn, lögmál hans og fyrirbæri eigi sér uppsprettu í handanheiminum með einum eða öðrum hætti. Efnisheimurinn hafi einfaldlega orðið skyndilega til í einu vetfangi.

Meðal vísbendinga um handanheiminn sé hugsanlega vitundin, þ.e. sú staðreynd að við erum öll til sem óefnislegar sálir. Við hugsum, skynjum og upplifum á stað í veröldinni sem evklíðsk rúmfræði nær ekki yfir, a.m.k. ekki greinilega. Vitund okkar hafi ekki rúmtak eða massa sem er þó skilgreinandi þáttur í því að geta talið fyrirbæri heyra til efnisheimsins (og heimsins eins og við þekkjum hann).

Við getum vitað ýmislegt um heiminn og þróunarkenningin er glæsilegt afrek. Þegar hún er rakin með sæmilegum hætti finnum við að hún er sönn í grundvallaratriðum. Hvernig vitum við þegar eitthvað er satt? Hvaðan kemur dómgreindin? Við vitum það ekki, þótt við getum komið með tilgátur um það. Raunin er samt sú að við treystum dómgreindinni því við höfum ekkert annað að treysta á.

Og þá er komið að Guði.

Svo virðist sem menn hafi áttað sig á því fyrir löngu að dómgreind okkar er hægt að opna fyrir opinberandi sannindum af öðru tæi. Með því að taka trúarstökkið og trúa í einlægni á guð sem mengið sem andlegu stökin finnast í opnast dómgreindinni ný tegund af sannindum. En aðeins ef trúað er í einlægni opinberast þessi sannindi. Þau eru gjarnan torskilin og margoft hugboð frekar en skýrar tilskipanir og óefað er að þau brenglast í meðförum manna. En allir menn hafa þennan hæfileika og þótt trúað fólk kastist til og frá í efnislegum útfærslum trúar sinnar þá er drifkrafturinn, trúhneigðin, að baki í öllum tilfellum.

Trúin er eins og kynhneigð. Hún gefur lífinu tilgang, merkingu. Hún svarar grundvallarspurningum um tilvist mannsins. Hún opnar nýtt samhengi fyrir vitundinni sem gerir hið eldra, trúlausa samhengi yfirborðskennt og barnalegt.

Trúaður maður er eins og strákurinn sem keppir um hylli stúlku með því að keppa við hina vonbiðlana í skák. Eftir smástund eru þeir allir svo niðursokknir í skákina að þeir sjá ekkert nema reglur leiksins og úr verður hörkueinvígi. Þar til þessi eini strákur áttar sig á því að skákin er ekki markmið í sjálfri sér heldur leið að öðru marki. Hann sér að stúlkunni leiðist þófið, hættir að tefla (hinum til mikillar furðu) og kaupir handa stúlkunni blóm.

Dawkins og Vantrúarmenn eru strákarnir sem hamast við að tefla.

Öll rök sem Dawkins teflir fram gegn þessari hugmynd eru annað hvort fíflalegar athugasemdir um eitthvað hallærislegt atriði eða hann reynir að sýna frammá að andlegi heimurinn passi ekki við reglur efnisheimsins. Kommon! Það er eins og að heimfæra reglurnar í skák upp á tilhugalífið í heild sinni.

Andskotans skinhelgi

Mig minnir að ég hafi lesið í Biflíunni að sá sem snertir á einhverjum ófögnuði eigi að höggva af sér lúkuna til að fyrirbyggja smit. Sá sem sjái hið sama eigi að stinga úr sér augun. Í dag er samfélagið fullt af skinhelgu helvítis hyski með augnstunguspjót.

Tilefnið er tíu litlir negrastrákar.

Svakalega er ég orðin leið á hinu hundleiðinlega og vammlausa nývinstriliði sem telur sig vera óskaplega intelektjúal og með sérstaklega göfuga sýn á alla skapaða hluti, fyrst og fremst í krafti ímyndaðs umburðarlyndis fyrir öðrum. Þetta lið, sem gjarnan sækir í listir eða stjórnmál, er svo einstaklega grunnhyggið og fyrirsjáanlegt að það er heilmikil raun að umbera það, að það telji sig gáfað og relevant.

Tíu litlir negrastrákar eru guðsgjöf svona fólki. Sama gildir um tilraunir samkynhneigðra til að þröngva sér inn í þjóðkirkjuna. Það er kannski hluti af menningu hýrra að bora sér leið inn í op sem veita mótspyrnu af lífs og sálar kröftum, sem og að álíta vandarhögg og formælingar framandi blíðuorð – og það má meira að segja vera að kirkjan hafi breyst svo mikið að ekkert sé að því að hunsa hatur hennar á kynvillingum. En það er ekki punkturinn.

Sumir þeirra sem gengið hafa fram fyrir skjöldu til að verja negrastrákabókina eru illa duldir rasistar, sem fá sæluhroll við dauðsföll negrastrákanna. Og nývinstra liðið gerir þá kvíarvillu að horfa á þetta fólk og telja að út frá því megi dæma bókina sjálfa. Að bókin boði það sem heimskasta liðið í samfélaginu fær útúr henni.

Endemis rugl.

Negrastrákarnir eru nákvæmlega ekkert heimskari eða gallaðri en persónurnar í annarri hverri barnabók tuttugustu aldarinnar. Það var ekkert við lesturinn á bókinni sem fékk börn til að álíta að svertingjar væru á nokkurn hátt af slakari tegund en hvítu persónurnar í öllum hinum bókunum.

Í gær sá ég svo Tinna í Kongó tekinn í gegn í kassanum með þeim rökum að Kongóbúarnir hefðu verið ópersónulegur lífmassi, ómennskur vegna þess gegndarlausa rasisma sem prýddi bækurnar. Að hundur Tinna hefði haft sterkari persónuleika en negrarnir.


Þetta er allt rétt. En þetta á við um hverja einustu Tinnabók. Allar aukapersónur í Tinnabókum eru ópersónulegur massi, gjarnan gungur, og karakternum er sólundað ríflega á tylft aðalpersóna. Pikkarónarnir fá nákvæmlega sömu meðferð, sem og Ameríkanar og allir þeir sem Tinni á saman að sælda við. Töfralæknirinn í Kongó er nákvæmlega eins karakter og hvítu illfyglin í Tinnabókunum.

Bakkabræður eru heimskari en tíu litlir negrastrákar, ef eitthvað er að marka ævintýri eru þýskir foreldrar grimmasti kynstofn í heimi – í einni sögu drepur mamman soninn og sýður úr kjötinu súpu sem hún gefur föðurnum og systurinni að borða, prinsessan á bauninni er hégómleg og stjúpsysturnar eru bæði vondar og heimskar, ef eitthvað er að marka fimm-bækurnar og Frank og Jóa eru hvítir dreifbýliskarlar smyglarar, morðingjar og þjófar upp til hópa, stjúpforeldrar hika ekki við að láta skera hjartað úr börnum, gamlar konur sem gefa nammi vilja steikja mann lifandi, það er eðlilegt fyrir litla stráka að baða sig reglulega einir og naktir með fullorðnum vinnumönnum, bræður sem fórna lífi sínu fyrir yngri bræður verða hetjur í handanlífinu, börn geta búið ein með hundaóðum apa og hesti og barnaverndarfólk er heimskt og eigingjarnt, litlir strákar geta siglt einir á milli Danmerkur og Svíþjóðar því Guð passar þá.

Það var enginn rasismi sem glæddist í hjörtum lítilla barna sem lásu og sungu negrastrákanna, ekki frekar en þegar litli, svarti Sambó gaf öll fötin sín. Báðar bækurnar víkkuðu út sjóndeildarhring barnanna og bættu viðföngum í sögurnar sem stækkuðu heimsmynd barnsins.

Það væri athyglisvert að gera könnun á því hjá hvorum hópum væri meiri rasismi. Fullorðnu fólki sem las Tinna í Kongó, Tíu litla negrastráka og Litla, svarta Sambó eða fullorðnu fólki sem ekki las þessar bækur. Mig grunar að niðurstaðan yrði afgerandi.

Velviljað fólk sem ofmetur vitsmuni sína er að draga þessa þjóð niður í disneylitað svað vammleysis í bókmenntum.

Koma svo...

Kompás

Nú ku vera búið að sýkna barnagjörnu perrana sem Kompás lagði net sín fyrir. Ástæðan er óljós en vísast snertir hún mest þá staðreynd að þarna var um að ræða menn sem auðsýndu áhuga sinn á að því að samrekkja barni sem aldrei var til. Og það er ekki ólöglegt sum sé.

Niðurstaðan er tvíeggjuð. Auðvitað er eithvað mikið að fullorðnum mönnum sem mæta á kynferðislegt stefnumót við barn en ekki síður að mönnum sem telja sig geta mætt á slíkt stefnumót í ljósi óskilgreinds efa um að móttakandinn sé raunverulega barn.

Biflían frh.

Biflían PC

Það er löngu orðið tímabært að uppfæra Biflíuna að fullkomnun nútímamannsins:

Erfðir og þróun

Það eimir sterklega af Platóni og Kristi í grundvallargerð samfélags okkar. Nýliðnir atburðir, þar sem allt fer á annan endann þegar gamall skarfur leyfir sér að efast um jafna greind kynstofna, hafa fengið mig til að pæla aðeins í mennskunni.

Ég fæ ekki betur séð en að okkur sé ætlað að trúa tvennu um mannkynið sem orkar afar tvímælis.

• Í fyrsta lagi er okkur ætlað að trúa að til sé mennska, einhverskonar frummynd sem allir menn eiga jafna hlutdeild í. Sum sé, að tegundin maður eigi sér skýr og afmörkuð landamæri.

• Í öðru lagi virðist sem svo að einstakir hópar manna, hvort sem það eru kynþættir eða kyn, eigi í ljósi þessarar mennsku að hafa nokkurnveginn nákvæmlega jafnmikið af kostum innbyrðis.

Báðar þessar skoðanir orka mjög tvímælis vegna aragrúa vísbendinga um að þær standist ekki. Þannig má hunsa þær nær algjörlega ef þess er gætt að verið sé að ræða um afmörkuð svið. En heildarmyndina má aldrei falla blettur eða hrukka á.

Meðal augljósra andæfinga við fyrri kennisetninguna má nefna:

• Okkar eina pottþétta skilgreining á manninum byggir á erfðafræðilegum þáttum, þ.e. litningum. Samt eru til menn sem hafa litningagalla, t.d. auka litninga. Erfðafræðilega skortir upp á mennsku t.d. mongólíta þar sem þeir eru frávik frá því sem gerir menn að mönnum. Að hagræða mennskuhugtakinu þannig að það nái af fullum þunga yfir mongólíta einnig opnar leið inn á gruggugar slóðir óvissu og efa.

• Hið sama gildir um fóstur í móðurkviði (eða tilraunaglasi). Við höfnum mennsku þeirra upp að vissum mörkum og helgi mannlífsins nær ekki yfir þau með sama hætti og aðra menn. Enn bendir það í átt til óvissu um mennskuna, þ.e. að við erum alls ekki svo viss um hvað gerir menn að mönnum og hunsum mennskuna eða afneitum henni jafnvel að fullu í vissum kringumstæðum.

Meðal augljósra athugasemda við seinni kennisetninguna má nefna:

• Ef þróunarkenningin er rétt eiga allir menn sama forföður og tilheyra sömu tegund þar sem erfðafræðileg líkindi eru veruleg og allir heilbrigðir menn geta eignast frjó afkvæmi innbyrðis. Það er samtsemáður ljóst að menn hafa þróast af frumstæðari tegundum og að hæfileikar fara mikið til eftir þróunarlegum aðstæðum og umhverfi. Engin ástæða er til að ætla að munur kynstofnanna/kynjanna sé aðeins á yfirborðinu. Ástæða er til að ætla að mismunandi þróunarleg skilyrði hafi haft sértæk áhrif á þróun kynstofna. Þegar einstaka kynstofnar verða síðan ráðandi og heimfæra menningu sína yfir á aðra virðist eðlilegt að ætla að aðrir kynstofnar standi höllum fæti gagnvart þeim að einhverju leyti.

• Það er augljós munur t.d. á sjúkdómasækni og ýmsum hæfileikum á milli hópa í samfélaginu. Svartir fá t.a.m. frekar ákveðnar tegundir hjartasjúkdóma, konur fá frekar kvíða o.s.frv. Að einhverju leyti, og jafnvel mestu leyti, er munur á milli hópanna félagslegur, þ.e. útskýrist af mismunandi viðbrögðum við mismunandi aðstæðum - en ekkert virðist mæla á móti því að munurinn geti verið líkamlegur einnig.

Það kæmi mér ekkert á óvart þótt svertingjar mældust að meðaltali með aðra greind en hvítir eða gulir og það kæmi mér jafnvel ekkert á óvart þótt eitthvað af félagslegum aðstæðum þeirra skýrðist með slíkum mun. Í því er ekki fólginn rasismi, ef rasismi er skilgreindur sem andúð eða hatur á ólíkum kynþáttum.

Það telst ekki til haturs að viðurkenna að þunglyndi og önnur geðveila er viðvarandi fylgifiskur sumra ætta. Það telst ekki til andúðar að benda á að sumar ættir gyðinga reynast óvenjulega greindar. Það telst til skýringa.

Og ég sé ekkert að því að karlfauskurinn fabúleri um það að hugsanlega sé sá munur á kynstofnunum sem geri svertingjum erfitt um vik að aðlagast því kerfi sem er afrakstur langrar þróunar hjá hvíta kynstofninum.

Mynd segir meira...

„Hérna, strákar. Getiði ekki komið aftur aðeins seinna?“

Þú sérð það á genunum

Einhver dásamlegasti skemmtikraftur samtímans er risaeðlan James Watson, sem hlaut Nóbelinn ásamt Crick fyrir uppgötvun þeirra á byggingu DNA. Alla tíð síðan hefur verið vinsælt að berja á Watson, m.a. fyrir það að hafa svipt Rósalindu Franklin hluta af heiðrinum, en þeir félagar stálust í gögnin hennar og komust þá endanlega á sporið. Watson hefur haldið því statt og stöðugt fram að þeir hafi einungis komið fram við geðsjúka konu eins og þörf krefði. Samstarf við hana hafi verið útilokað vegna andlegs krankleika hennar.

Watson hefur eitthvað það kaldlyndasta viðhorf til erfða sem mögulegt er. Hann er sanntrúaður á hina darwinísku kenningu að það sé hending hvernig mál þróist hjá lífverum og sér enga sérstaka ástæðu til að trúa á að allt það sem sýður upp úr potti móður náttúru sé göfugt eða þrungið tilgangi. Til dæmis sér Watson ekkert fallegt við einhverfu. Einhverfa er sjúklegt ástand sem er í bullandi sókn vegna þess að samfélagið hefur gert þá skyssu (í þessu afmarkaða tilliti) að leyfa konum að sækja æðri menntun við hlið karla. Ein afleiðing þess er sú að gáfað fólk er farið að sofa saman og eignast börn - og gáfuð pör eignast miklu frekar einhverf börn. Ráð Watsons er einfalt: sértu gáfuð skaltu velja maka eftir útlitinu.

Þá sér Watson ekkert fallegt við það hve heimskur hluti mannkyns er. Hann gengur jafnvel svo langt að fullyrða að heimskasti tíundihluti mannkyns sé sjúklega heimskur og að sóttvarnir eigi að ganga í það verk eins og önnur heilbrigðismál.

Um feitt fólk á hann að hafa sagt að það þekktu það margir yfirmenn hve pínlegt væri að fá akfeitt fólk í atvinnuviðtöl, vitandi að það kæmi auðvitað aldrei til greina að ráð það.

Loks á hann að hafa sagt að ef sú staða komi upp að hægt verði að greina gen kynhneigðar þá sé sjálfsagt að verða við óskum foreldra um eyðingu samkynhneigðra fóstra.

En nú er hann kominn í fréttirnar á ný. Og nú vegna þess að hann ákvað að deila með heiminum hugmynd sinni um framtíð Afríku. Hann mun hafa sagt að hann væri í grundvallaratriðum svartsýnn um þróun mála í heimsálfunni vegna þess að það væri einfaldlega ekki rétt að svarti kynstofninn væri jafn greindur og sá hvít. Og þegar þetta helst í hönd með þeirri fullvissu Watsons að svart fólk sé graðara en hvítt, þá er vissulega illt í efni.

Og við, hinir upplýstu Vesturlandabúar, hnussum yfir fáfræði þess gamla, gerum að honum gys eða afskrifum sem elliæran. En við ættum að hugleiða þetta dálítið.

Hugmyndin um samkeppni á markaði um veraldleg gæði gengur í grundvallaratriðum ekki upp nema hægt sé að stóla að verulegu leyti á jöfnuð manna. Hugmyndin um markað krefst þess, eigi hún að ganga í takti við réttlætið.

En við erum ekkert jöfn. Og pælingu Watsons um Afríkunegrana má heimfæra á hvað sem er, t.d. keppni um borgarstjórastólinn, blaðamannsstarf eða landsliðsþjálfarasess.

Þótt við göngum útfrá þeirri grundvallarforsendu að áunnin ójöfnuður sé hluti af réttum leik þá eigum við eftir að taka afstöðu til meðfædds ójöfnuðar. Þriðji hlutinn, uppeldislegur ójöfnuður er of margræður til að ég nenni að taka hann með hér.

Nú getum við auðvitað sagt kaldlynd að samkeppni á frjálsum markaði sé rétta kerfið. Hugmyndin hugnist gáfaða fólkinu enda standi það sig yfirleitt vel og ógáfaða fólkið sé of vitlaust til að átta sig á ranglætinu að neinu viti eða að velta kerfinu úr sessi með einhverjum raunhæfum hætti. Markaðskerfið sé því gráupplagt því það hefur innbyggðan stöðugleika sem önnur kerfi hafa ekki. Ef komið væri upp kerfi sem miðaði við þarfir heimskra væri það að sjálfsögðu dauðadæmt því gáfaða fólkið myndi snúa því sér í vil í fyllingu tímans. Auk þess sem gáfaða fólkið í markaðskerfi sér alltaf hag sinn í að viðhalda voninni hjá heimskingjunum, því þá leggi þeir sig meira fram við störf í þágu þeirra gáfaðri.

Ég veit hreinlega ekki hvað skal halda. Eitt veit ég af reynslunni. Það er til óskaplega mikið af heimsku fólki. Og ég hef kynnst mörgu af því.

Svo virðist sem eina ástæða þess að gáfaða fólkið er ekki löngu búið að hneppa hina í þrældóm sé sú tilhneiging náttúrunnar til að sýkja greint fólk af geðveiki. Gáfað fólk með heilbrigða sál er nokkuð sjaldgæft og gjarnan velviljað að upplagi. Laðast tilaðmynda frekar að trúarbrögðum og samhjálp.

Gáfaða, kaldlynda fólkið gerir yfirleitt meira úr gáfum sínum en geðveilan hinkrar eftir þeim á hverju götuhorni.

Þannig virðist mannskepnan ekki ná hámarki sínu í gáfum nema um leið fylgi kærleiksgöfgun. Og þess vegna hefur gáfaða fólkið ekki hneppt heimskingjana endanlega í bönd. Þeir sem hafa næga greind til að reyna það sturlast yfirleitt eða rétta keflið yfir til næstu kynslóðar sem er þá bullandi einhverf og ófær um nokkurn skapaðan hlut.

Vanþroskuð verslun

Ef eitthvað er meira pirrandi en (h)okrandi íslenskar blóðsugur (les. verslunareigendur) þá eru það nörlandi og samansaumaðir íslenskir kúnnar. Einhver hluti neytenda virðist líta á verslun sem keppnisíþrótt og þess er skammt að bíða að blóðsugurnar fatti að þeir eru í raun að eiga við grunnhyggnar ameríkanpæklaðar tilboðsníkjur. Sannið til, kúponar verða hluti af blaðamenningunni innan skamms. Og þá þarf heilbrigt fólk að tvístíga í endalausum biðröðum meðan akfeitar, fölgráar húsmæður og mállaust afgreiðslubarnið reyna að ráða fram úr þeim frumskógi sem afsláttarmiðarnir munu reynast öllum sæmilega vangefnum mönnum.

Nema hvað. Það svoleiðis fylltust allir fjölmiðlar af fréttum af okursíðu Dr. Gunna og hvert peðið af öðru vælir þar um hvað egg kosti ofan á hamborgara í Sillasjoppu í samanburði við verð á eggjabakka í Bónus eða hversu splortflokkur í krensglúteraðan frakkdrúnk kosti í Vélsmiðju Villa miðað við íbei.

Og svo skellir Bónus á trjónurnar á verðlagsnjósnurum og sakar þá um að taka ekki nógu vel eftir því að víst hafi þeir verið 13,543 aurum ódýrari í brælislegi ef reiknað er með því að botninn á þeirra flöskum sé bæði þykkari og lögurinn undir 1,2 hektópaskala viðbótarþrýstingi.

Allur þessi farsi sýnir aðeins eitt. Verðlagseftirlit er á fullkomnum villigötum á Íslandi. Það eru einstaka nörd eins og Gunni og einhverjir nískir bensínþjarkar sem brenna yfir af gremju þegar þeir róta í sjálfboðaliðssorphreinsun nirfla (pappakassahrúgum búðanna, fyrir þá sem tíma ekki að kaupa poka) að nóg sé komið og fiska upp sápukassa til að öskra ofan af.

Það er fáránlegt að stunda verðlagseftirlit eins og það er orðið. Og kominn tími til að gera gera það gáfulegar. Það á aldrei að birta verð fyrir minna tímabil en mánuð í einu. Þvílíkt endemisrugl þegar búðir breyta um verð átta sinnum á dag og auki í hvert sinn sem einhver með skrifbretti stígur þar inn fæti. Það á einfaldlega að gefa upp verðin í formi línurits og meðalverðs yfir tímabil. Með því móti sérðu það sem raunverulega skiptir máli. Hvaða máli skiptir það hvort tveir lítrar af Pepsíi hafi dottið niður í 99 kr. þær 45 klukkustundir sem næstar voru könnuninni ef meðalverð þeirra var 243 kr fyrir fimm vikna tímabil? Eða að laukur hafi þennan dag í þessari búð dottið niður um 87% frá reglulegu verði ef hann hækkar síðan um sömu upphæð tveim dögum seinna (þegar ferskari laukur berst)?

Ég vil að búin verði til vísitala. Hún verði reiknuð út frá þremur jafnvígum þáttum. Verði, hagræði og þjónustu. Farið sé í búðir á 48 stunda fresti með random-lista yfir matvörur (þótt grunnurinn sé matarkarfan sígilda; dömubindi, sápa, seríós og kók), en að auki eru gátlistar með atriðum á borð við:

• Brjóttu litla krukku af pastasósu (rauðri) á gólfinu fyrir framan útgönguleiðina úr kæliklefanum. [ASÍ borgar dósina en mundu að taka kvittun]. Taktu tímann þar til a) starfsmaður veitir því eftirtekt, b) byrjað er að þrífa það upp, c) búið er að þrífa það upp. Ef ekkert er þrifið innan 5 mínútna eða þú pínd(-ur) til að þrífa sjálf(-ur) gefur þú 10 refsistig.

• Spurðu starfsmann hvort til séu plastamboð. Ef hann getur hjálpað gefur þú tíu stig að frádregnu einu stigi fyrir hverja mínútu sem leið þar til þrautin var leyst og öðru stigi fyrir hvern þann aðila sem starfsmaðurinn þurfti að ráðfæra sig við.

• Taktu strætó heim með vörurnar. Taktu tímann sem það tók þig að ganga út á stoppistöð og gefðu 1 refsistig fyrir hverja byrjaða mínútu.

• Segðu kæruleysislega við afgreiðslumann á kassa: „Góðan dag. Ég held mér skjöplist ekki þegar ég fullyrði að tvær ógurlegar brúnrottur hafi verið að æxlast í kjötfarsinu. Ég hélt þið vilduð vita af því. Vertu sæl(-l).“ Ekki umorða eða útskýra frekar og ef hváð er horfirðu ísmeygilega í átt að kjötfarsinu og fitjar nagdýrslega upp á nefið – en ekkert umfram það. Mældu viðbragðstímann.

• Teldu hve margar kerrur þú þarft að taka úr röðinni til að lenda á skítugri kerru eða kerru með bilað hjól.

Og svo framvegis.

Lykilatriðið er auðvitað að síðan eru gerðar þessar þrjár vísitölur. Verðvísitala, þjónustuvísital og hagræðisvísitala og steypt í eina verslunarvísitölu. Þegar verið er að grafa skurð fyrir framan Bónus í Spönginni hrapar verslunarvísitalan um 0,2 stig en þegar kerrurnar í Krónunni í ________ eru endurnýjaðar hækkar hún um 0,6 stig o.s.frv. Gengi einstakra fyrirtækja og útibúa er svo rokkandi með sama hætti.

Loks er gerð grein fyrir þessu öllu í tíufréttum í stað dádjóns og nasdag, sem allir vita hvorteðer vilji þeir það á annað borð.

Notað og nýtt

Það hafa streymt inn athugasemdir til mín um það hverskonar prump Júróvisjón er. Og dásamlegar samsæriskenningar um það hvernig öll lögin (nema Ísinn auðvitað) eru þjófstolin.

Auðvitað minna lög hvert á annað. Það er ekkert óeðlilegt við það og Ísinn er þar ekkert undanskilinn. En þó er afar sérstakt (eins og mér hefur nú verið bent á) þegar svona gerist:

1989 - Austurríki
2005 - Ísrael
2008 - Ísland?

Tommi Tomm keypti sömu hljómsveitarrútuna þrisvar. Nú er spurning hvort sama viðlagið keppir í þriðja skipti í Júróvisjón.

„Ég sá ekki neitt!“

Ein blind mús.
Ein blind mús.
Tístir af kvöl.
Tístir af kvöl.

Hún ætlaði sér að
ráða' öllu ein
og hunsaði Hönnu
og Gísla Martein.
Við óhæfuboðum
hún dauðadæmd gein.
Ein blind mús.

Djössuð útgáfa af laginu

900 2201

Hér er blessaður textinn okkar Gunna við Ísinn. Ólgandi, poppsmellinn gjörningur sem er eins og hnausþykkur bragðarefur, fyrstu skeiðarnar glitrandi af samviskubiti og fordæmandi tilfinningum en smám saman smýgur hert poppfitan í hverja æð og fornardýrið liggur afvelta af ofáti. Og ekki skemmir fyrir ólgandi undirliggjandi erótíkin.

Planið var auðvitað pottþétt fyrir utan tvennt. Í fyrsta er dálæti þjóðarinnar á áfengi meira en á ís en einnig virðist óþægilega stór hluti þjóðarinnar ennþá halda að Júróvisjon sé alvarleg keppni og skipar það okkur í hóp með austurevrópulöndunum sem skakklappast á svið baulandi texta um jarðsprengjur og frið á jörð. Ég samdi reyndar pottþéttan sigurtexta fyrir Gunna um hlýnun jarðar sem hefði þótt ekki væri nema með sæmilegu lagi olnbogað sig á toppinn í keppninni. Hefði fengið öll atkvæðin frá austurblokkinni, þá bæði í evrópskum- og breiðholtsskilningi. En það er auðvelt að vera vitur eftirá.

Ísinn

Viltu vera ís í boxinu mínu?
Kúlan í brauðforminu?
Ég kaup' af þér ís
með kurli og hrís.
Ó, viltu vera ísinn minn?

Ég er mætt enn á ný, furðar þú þig á því
að ég ís kaup' í slagviðri?
Síðan ég kom hér fyrst lyst á öllu hef misst
bara ís held niðri.

Og ég bíð eftir þér, hleypi fólki á undan
til að þú bara sinnir mér.
Síðan þykist ég vera í svaka vanda
að velja hjá þér.

Fæ mér bræðing, bananasplitt
eða hnetudraum. (hnausþykkan hnetudraum)
Æ, ég gefst upp
ég vil bara þig.

Viltu vera ís í boxinu mínu? (Súkkulaði...)
Kúlan í brauðforminu? (Karamellu, pekanhnetu...)
Ég kaup' af þér ís
með kurli og hrís.
Ó, viltu vera ísinn minn?

Ísbílsbjöllusóló

Kannski gerist barasta ekkert
þótt ég komi geðveikt oft.
Þú bara grípur um stöng og dælir í form
og horfir út í loft.

Ég fæ undirhöku, björgunarhring
og minni mest á grís.
En ég sætti mig við það því ást mín er heit
eins og sósa á ís.

Fæ mér bræðing, bananasplitt
stundum bragðaref (hnausþykkan bragðaref).
Ég gefst ekki' upp
því ég vil bara þig.

Viltu vera ís í boxinu mínu? (Lakkríssósa...)
Kúlan í brauðforminu? (jarðaberja, vanillubaun...)
Ég kaup' af þér ís
með kúlum og hrís.
Ó, viltu vera ísinn minn?

Já, viltu vera ís í boxinu mínu? (Karamellu...)
Kúlan í brauðforminu? (ananas, banana, mintu...)
Ég kaup' af þér ís
með kúlum og hrís.
Ó, viltu vera ísinn minn?

Til að hlusta á lagið smellir þú á augnalausu stúlkuna með kertið. Og nú er ekkert annað að gera en að senda fjöldatölvupósta um nýja fréttaþjónustu Fréttablaðsins, hljóðfréttir. Þannig má hringja í 900 2201 til að heyra t.a.m. splúnkunýja hljóðupptöku af morði Maddíar McCain, leynilega upptöku af framhjáhaldi Hilary Clinton (þar sem vatnspípa kemur við sögu) og nýja erótíska upptöku með Osama Bin Laden (þar sem geit kemur við sögu). Og ef Ísinn kemst áfram í lokakeppnina úti ábyrgist ég að berjast af hæl og hnakka fyrir því að það sé a.m.k. einn aukalitningur og ein augnalaus stúlka á sviðinu.


Uppfært 15:42: Síðan þessi færsla var skrifuð hefur tvennt litið dagsins ljós, sem gjörbreytir efni þessarar færslu.

• #1 tók ég eftir því að ég hafði ekki strokað burt augnhárin af augnlausu stúlkunni, sem ég teiknaði fyrst með opin „augu“ og holu inn að heila – en breytti svo því hún leit alltaf út eins og japönsk kynlífsdúkka. Þetta eru því, hmm, augabrúnir.
  
• #2 komst ég að því að júróspekingar hafa dæmt hitt taplagið sem stolið. Þ.e. að viðlagið sé í raun eins og hannað fyrir Júróvisjón, og hafi raunar verið hannað fyrir Júróvisjón af Austurríkismönnum árið 1989 (sem er einmitt sama árið og Svala Björgvins er fædd). Og eftir að hafa hlustað þá er þetta rétt. Klímaxið í báðum lögum er það sama, nema að það vantar eins og eina og hálfa nótu í annað lagið á einum stað. Það er því orðið réttlætismál að Ísinn fari áfram í milliriðil og ég þykist vita að Heiða og Gunni séu í þessum töluðu orðum að véla Jóhann Helgason til að gerast talsmaður átaksins.

En fyrir óljúgfróða má hlusta á þjófinn hér og sjá frummyndina hér.

Hvað klikkaði?

Þegar stórt er spurt er stundum nokkuð fátt um svör. Auðvitað má benda á nokkrar augljósar ástæður. Í fyrsta lagi er ljóst að samfélag stökkra slagæðaveggja hefur staðið með sínum manni, þá er einnig ljóst að allir þeir, sem hafa vott af smekk fyrir tónlist og hafa efni á að taka þátt í fjárplógsstarfsemi eins og símakosning er, voru í höllinni að horfa á Megas, loks var Ísinn heldur illa hljóðblandaður í beinni útsendingu. Undirspil og bakraddir voru alltof daufar og þetta hljómaði eins og Heiða í sólói og álfar á kóræfingu í næsta húsi. En ekkert af þessu er auðvitað meginástæðan fyrir tapinu.

Ástæðan er auðvitað sú að mongólíta(barna)kórinn var fjarri góðu gamni og augnalausu stúlkurnar sömuleiðis. Glæpsamleg yfirsjón.

Ísinn

Í kvöld brestur á heimsfrumsýning á innreið minni í poppheima sem fótnóta í fyrsta júróvisjónframlagi Dr. Gunna og Heiðu í ár. Það er lagið Ísinn sem mun keppa við framlag frá Magga Eiríks og Svölu Björgvins og borgin mun svoleiðis titra í kvöld meðan gömlu dýrin með stökku kransæðarnar hamast við að kjósa Magga, smákrakkar með útþanin sjáöldur eftir dvöl í Nammilandi Hagkaupa hamast við að kjósa okkur og hrokafulli hafnfirski fitubelgurinn hamast við að kjósa dóttur sína. Þetta verður því afar tvísýnt. Sem ætti ekki að koma að sök því það virðist stefna Rúv að tryggja að ekkert lag geti dottið úr keppni meðan enn má kreista nokkrar krónur úr vitleysingum.

Annars er lagið bara þrælsmellið og vinnur á við hlustun. Kæruleysissprauta úr hljómum um það sem knýr konur áfram, kaloríur og kynlíf. Afar djúpar pælingar og nýjungar í ljóðagerð íslenskri, undir þungum áhrifum af Glæpaljóðum Gutta.

Til að tryggja að vinningslíkurnar séu sem bestar hef ég stungið upp á því við Dr. Gunna að í bakröddum verði fimmtán manna mongólítagospelkór og að tvær augnalausar stúlkur standi á sviðsbrúninni, önnur með kerti og hin flytur textann á táknmáli.

Það myndi að vísu skapa örlítil vandamál ef lagið ynni því það ku vera fjöldatakmarkanir í keppninni sjálfri. En fyrst Gummi Jóns er tilbúinn að velja tvo, þrjá úr gospelkórnum þá hlýtur að duga okkur að fara út með sætasta mongólítan og aðra augnalausu stúlkuna.

Ljóðahátíð

Það var plan mitt fram eftir degi að skella mér á ljóðahátíð í kvöld. Þekkti meira að segja kunningja sem voru tilbúnir að fara með mér og veita mér andlegan stuðning ef þetta yrði of yfirþyrmandi. Þeir enduðu þó á að fara án mín. Ég kaus að láta mína eigin ljóðavöku síðustu daga duga. Hefði þó verið meira en lítið tilbúin að fara þótt ekki væri til annars en að sjá það sem ég ímynda mér að hafi verið ögn vandræðalegur endurfundur Hildar og Gutta (sem núna er búinn að taka flautusíðuna sína niður).

Í staðinn fór ég í bíó.

Hitt er annað mál að samkvæmt pósthólfi mínu þá á Gutti sér aðdáendur sem þykir ég ósanngjörn í dómum mínum – og telja sumir að ég sé að hengja bakara fyrir smið þegar kemur að ljóðarýni minni.

Það er hreint ekki svo. Eina ástæða þess að ég nefndi Guttesen sérstaklega var sú að ég las Glæpaljóðin hans síðasta af ljóðabókunum (+ það að ég hafði haft hann grunaðan um flautublásturinn um nokkra hríð). Sem ljóðskáld er hann alls ekkert verri en hin skáldin sem ég las. Og raunar langt frá því að vera versta skáldið í þeim hópi. Guttesen á meira að segja nokkur frambærileg ljóð. Samtsemáður fellur hann í sömu gryfju og öll hin skáldin að breiða silki yfir skítinn þegar andagiftin bregst.

Það var þessi sameiginlegi þráður sem fékk mig til að skrifa um ljóð. Guttesen var aðeins nærtækt dæmi. Ég hefði getað valið hvern sem er af hinum, hefði ég viljað.

Svo þið megið hætta að senda mér línur um málið.

Meiraaðsegja níhilpáfinn kom Gutta til varnar í dag. Það var fallegt af honum og áreiðanlega sérstaklega einlægt. Þótt þeir séu ekki kollegar í ströngum skilningi þess orðs þetta misserið (en EÖN hefur lagt af ljóðgerð eins og kunnugt er og tekið upp handverk) þá er Gutta vafalaust ylur af blíðuhótum síblanka ljóðapans.

Stuðpenninn Gutti

Geðshræringin kom upp í Gutta, nú þegar ég tók hann sem dæmi um hin subbulegu, íslensku ungskáld. Og ýmislegt úr fortíðinni sveimaði upp á yfirborðið. Ýmislegt, sem mig hefur svosem grunað í nokkurn tíma. Á tímabili var ég sumsé ofsótt af undarlegum náunga sem í sífellu tranaði sér fram, hvar sem ég kom. Hápunktinum náði það þegar þessi náungi opnaði síðu þar sem hann kallaði sig Flautublásarann og fletti ofan af mér í frægri grein. Sá var stirður stílisti með ofvirknieinkenni á hugsunum sínum og viðkvæmur fyrir hugaræsingi. Flautublásarinn var Guttesen.

Guttesen hefur tengsl við mig aftur í gráa forneskju, enda búinn að vera fastagestur á Barnalandi í langan tíma, að hluta til í kompaníi við konu sína. Þá á Guttesen í andlegu ímyndunarframhjáhaldi með Hildi Lilliendahl, sem er í senn páfi og ári á Barnalandi. Hún er líka skáld og þar sem Gutti er í aðra röndina ljóðrænn einræðisherra í leit að sínu þúsundáraríki (sbr. ljóð hans um sama efni) langar hann óskaplega að vinna landvinninga með því að gilja Hildi. Það var þess vegna sem hann sló ofsóknum á hendur mér og Hildi saman í eitt - þegar hann kastaði yfir sig hempu Flautublásarans.

16. apríl skrifar Guttesen á síðu sína, guttesen.is:

Ég hef haldbærar heimildir fyrir því að til stóð að afhjúpa stuðpennann Mengellu í virðulegu íslensku glanstímariti stuttu áður en Mengella, eða hópurinn á bak við hana, hætti að blogga.

21. mars skrifar Flautublásarinn:

Margir kannast eflaust núorðið við stuðpennann Mengellu (http://www.mengella.blogspot.com/) sem áður var fastagestur á barnalandi uns hún var bönnuð fyrir ótuktarskap og árásir.

Í dag skrifar Gutti á sína síðu:

Fyrir nokkrum mánuðum tók ég upp á því að hakka inn í Blogspot kerfið og skrifa hér og þar skilaboð í nafni Hinnar öfugu Mengellu. Mengella, sem þekktur er sem stuðpenni, vill halda því fram að hann sé kvenkyns.

Tekur einhver eftir einhverju samræmi?

Þetta er broslegt

Al Gore fær friðarverðlaunin og Sri kallinn hrekkur upp af. Svona fléttast örlögin stundum skemmtilega saman.

Þú skalt ekki þræta, Gutti...

Guttesen sat ekki þegjandi undir ákúrum mínum og skrifaði alllangan pistil þar sem hann benti mér á að ég væri á réttri leið en ætti ýmislegt ólært. Hér er bréf hans í heild (fyrir óglögga þá er ég í karlkyni í bréfinu):

Blessaður. Takk fyrir þetta. Ég fæ nú ekki betur séð að þér líki ljóðin nokkuð ágætlega þótt að þú sjáir enga dýpri merkingu með þeim. Það er að segja, ef skilningur minn á þínu hrafnasparki er ámóta og skilningur þinn á ljóðum og / eða heimspeki hinna miklu spámanna sem þú vísar í og reynir að fanga með því að tileinka þér þeirra orðalag og hugsun jafnvel eða illa sem þér ferst það úr hendi.

Reyndar ættirðu nú ekkert að vera að leggjast eftir því að sjá hvaða skilning eða merking ljóðskáldið hefur haft í huga við smíðarnar. Lestu bara textann, og ef þú finnur enga merkingu sjálfur þá megum við ekki gleyma þeim möguleika að vandamálið liggi hjá þér, að það sé þitt eigið hugvit sem brestur. Lestu ljóðið, maður! Hvers vegna þarftu að vita hver skilningur skáldsins er á eigin texta? Og viltu kannski að ég svari því sem þú skrifar svo skemmtilega um mig? Heimasíðan þín er bara ekki málefnalegur vettvangur. Og sem hugsandi maður hlýtur þú að skilja að þú dæmist í og með af fremur mistækum skrifum.

„Öll dýr hafa eitt skyn, snertiskynið. Sá sem skynjun hefur, upplifir nautn og sársauka, hið þægilega og óþægilega. Og þeim, sem svo er farið, þeir búa einnig yfir löngun úr því að hún er hvöt til hins þægilega. Dýrin hafa skyn fyrir fæðu, því að snertiskynið er fæðuskyn. Öll dýr nærast raunar á því, sem er þurrt, rakt, heitt og kalt, og skyn þess er snertingin (vitneskja um önnur skynviðföng er einungis aukageta. Það gagnar ekkert fæðuöflun að vita um hljóð, lit eða lykt. En bragðið telst til snertiskyns).“

Svona kemst Aristóteles að orði um hæfileika sálarinnar [Um sálina, [414b], það er, hvernig dýrin skynja það sem fyrir augum ber. Mér finnst pínulítið fyndið að hugsa til þess að dýrið gæti verið þú; að reyna að skynja að því er virðist óskiljanlegt ljóð, en hvort sem þú vísar í hvöt til hins þægilega og óþægilega, hvort sem þér sé um megn að upplifa nautn og sársauka, þá færðu ekki botn í því sem skáldið skilur (eftir sig).

Mundu Pascal-rökvilluna. Það væri hægt að yfirfæra þetta vandamál á þig, með því að skipta trúarhugtakinu út fyrir ljóðið sjálft (hvorki meira né minna): „Setningin sem þú færð ekki botn í þýðir að ef þið fellduð allt ykkar líf í sömu skorður efahyggju og róttækrar skynsemishyggju og þið beitið í trúarefnum, þá færuð þið á mis við fjölmargt gott og skemmtilegt. Það var nú allt og sumt.“ (Skúli Sigurður Ólafsson, Vantrú - http://www.vantru.is/2004/01/07/16.25/, sótt 11. október 2007.)

Þú ert á réttri leið og þakka þér innilega fyrir að lesa bókina mína og auglýsa hana hér í leiðinni.

Sjáumst við ekki bara á krókódílaveiðum? Með net til að veiða vindinn og allt það …

- Með glæpsamlegri kveðju.

Nú gætu þeir, sem lásu fyrri pistil minn (og skildu hann), verið byrjaðir að rífa af sér hattana í lotningu fyrir eitursnjallri kímni Gutta þegar kemur að svari, því svar hans felur í raun allt í sér, sem ég var að skammast í ungskáldunum fyrir að beita ótæpilega. Þó grunar mig að Gutti hafi hreint ekkert verið að reyna að vera fyndinn með þessu svari, heldur hafi einmitt vaknað hjá honum eitthvað hugboð um það sem hann vildi segja en hann brostið getu eða nennu til að móta það sæmilega skýrt áður en hann lét það frá sér.

Gutti virðist ekki hafa meðtekið grundvallaratriðin í máli mínu. Hvergi sagði ég að öll ljóð ættu að vera djúp eða miðla miklum sannindum. Ekkert væri fjarri skoðunum mínum. Hvergi sagði ég að skáldið væri feilpústari ef erkilesandinn sæi ekki púntinn. Ég sakaði skáldin um eina, stóra og hvimleiða synd. - yfirdrepsskap.

Ég sagði að andleg leti íslenskra ungskálda væri óþolandi. Hún kristallast í því að skáld nenna ekki að hugsa hugsanir sínar til enda og leggja síðan fram boðlegar útgáfur þeirra eða kasta á glæ þeim sem reynast hjóm eitt. Þau festist í því hugarfari að gildi ljóðsins sé svo órætt eða hafið yfir vafa að það megi setja þau á flot með hvaða ballest sem hin innri rödd veitir samþykki sitt. Skáldin halda að þau standi í varðturnum á endimörkum hugarlendanna, þar sem hugsun og tungumál fjara út í móðu, og bendi á hluti í sortanum sem aðrir eru ekki að horfa á.

Það má líkja Gutta við innblásna matreiðslumeistarann. Hann rótar í skápum og skúffum og velur það sem honum líst best á. Blandar öllu saman eftir geðþótta; flamberar, gufusýður og djúpsteikir. Hrúgar, hleður og hendir saman réttunum á gullbryddaða postulínsdiska. Tekur svo ljósmynd af réttunum og birtir í bók. Biður svo kaupendur að dást að útliti réttanna og bendir á að þeir geti rétt ímyndað sér bragðið út frá hinum glæstu myndum.

Þetta er lýsing á ágætis myndlistarmanni en afleitum matreiðslumanni. Í tilviki ljóða er ekki um að ræða útlit og bragð, heldur útlit og hugsun. Ljóð er ekki ljóð fyrren hugsun kemur í spilið. Og um hugsun í ljóðum gildir nákvæmlega það sama og um hugsun almennt, hún getur verið vitræn og verðug eða ómerkileg og fánýt.

Gutti nennir ekki að leggja hugsanir sínar undir slíkt próf (enda kann hann það líklega ekki) og er því eins og tungulaus kokkur. En í stað þess að reyna að segja eitthvað af viti í ljóðum sínum, reynir hann að segja vitleysuna þannig að hún sé óræð. Og hann veit upp á sig skömmina.

Síðasta vígi slíkra manna er að glotta í kampinn og láta eins og ljóðin lifi sjálfstæðu lífi og það geti beinlínis neistað af þeim þegar þau fyrirhitti verðuga lesendur - allt óháð upprunalegri hugsun skáldsins. Sem, ef að er gáð, er nákvæmlega sama fíflaríið og svikamiðlar ástunda. Báðir hópar geta nefnilega verið óhuggulega einlægir í falsi sínu.

Dýpt í ljóðum

Mig minnir að það hafi verið Nietzsche sem sagði eitthvað á borð við:

Sá sem er viss um dýpt hugsana sinna leitast við að vera skýr í framsetningu, sá sem vill virðast djúpur í augum annarra leitast við að vera óskýr, því almúginn álítur allt djúpt sem hann sér ekki til botns í...

Sem er fyndið, ef rétt er, því Nietzsche var margt, en sérstaklega skýrmæltur var hann ekki, a.m.k. ekki alltaf.

Þessari hugleiðingu skaut upp í kollinn á mér þegar ég tók mig til í síðustu viku og las ljóð nokkurra íslenskra ungskálda af kappi. Ég fór að hugsa um það hvers vegna fólk yrkir. Og því meira sem ég las af ljóðum, því sannfærðari varð ég um að allnokkrir gerast ljóðskáld af þeirri ástæðu einni að talandi þeirra er ofvaxinn eyrunum.

Ég skal skýra hvað ég á við.

Eitt ungu skáldanna heitir Kristján Guttesen. Hann hefur komið sér á framfæri með því að selja bækur sínar með mikilli ýtni dauðadrukknu fólki í miðbænum um helgar. Hann er því nokkurskonar Krókódílamaður í íslenskri ljóðlist. Krókódílamaðurinn Guttesen hefur t.d. ort:



Það er alveg sama hve maður rýnir í þetta ljóð. Grunnhugmyndin er aldrei djúp. Vafalaust á þetta að vera voða sniðug pæling um sakramenti kristinna manna eða manneðlið jafnvel en hér er Krókódílamaðurinn augljóslega að svamla í mjög grunnri tjörn. Hann rótar því upp leðjunni í kringum sig svo ekki sjáist til botns og kallar það ljóð.

Hér er það sama á ferðinni. Svona ljóð eru til þúsundum saman hjá íslenskum ungskáldum. Og hvað tákna þau. Yfirleitt eitthvað hugboð. Broca-svæði skáldanna er í fossham allar stundir allra daga og eitthvað hugboð dettur í kollinn á þeim um sniðuga orðaröð eða hugmynd – og hvað gerist? Jú, í stað þess að hlusta á hugmyndirnar og greina hugmyndina er henni slett hálfkaraðri fram í tilraun til að varðveita fyrsta lúkkið. Þetta er það sem ég á við þegar ég segi að talandinn sé ofvaxin eyrunum. Skáldin skilja oft ekki það sem þau yrkja. Og festa sig gjarnan í rembihnút því þegar þau skilja eitthvað til fulls er yfirleitt um að ræða eitthvað nauðaómerkilegt hjal.

Hér þarf auðvitað, til að gæta sanngirni, að benda á þá augljósu staðreynd að ljóð þurfa hreint ekkert alltaf að vera djúp. Og raunar er afar hættulegt að reyna að þvinga ljóð til að vera nokkur skapaður hlutur strangttiltekið. Enda er ég ekki að segja það. Ég er aðeins að segja að eftir ljóðalestrarlotu áttaði ég mig á því að margt í ljóðagerð ungskáldanna er gruggugt vegna þess að þau eru að reyna að virðast djúp. Innámilli eru gullmolar og það eru til góð íslensk ungskáld en þau eru fá og það er langt á milli þeirra. Sviðið er undirlagt af fólki sem situr á hækjum sér og veltir um í lófa sér eigin saur í takmarkalítilli aðdáun.

Þetta á ekki bara við um ljóðskáld. Þetta á við um listamenn yfirhöfuð. Listamenn halda stundum að þeir séu frelsaðir til andlegs lífs sem opinberar sig ekki öllum. Lítil rödd í hausnum á þeim dettur niður um nokkrar áttundir og verður að rödd guðs. Þegar þessi rödd hvíslar að þeim hvatningarorði upptendrast þeir í óumdeilanlegum tilgangi. Sá sem hlustar á guð heyrir ekkert annað. Og þess vegna er svo mikið af listamönnum drasl.

Mig minnir að ég hafi lesið hjá Rafauganu ákúru á hugmyndaheim minn. Nokkuð sem hann hafði til sannindamerkis um að ég gæti ekki verið hann. Það var sú hugmynd sem hann eignaði mér að til væri frummynd þess fagra, góða og sanna og þar héngi ég og sendi eiturpílur í átt til þeirra sem ráfuðu fjær dýrðarljóma frummyndanna en ég teldi boðlegt (mig minnir að þetta hafi verið efni athugasemdarinnar).

Þetta er alröng túlkun á því sem ég er að segja. Allir þeir, sem ég hef veist að með einum eða öðrum hætti, eiga aðeins eitt sammerkt. Það er yfirdrepsskapur. Dauðasyndin í mínum huga er að róta upp eðjunni í grunnri tjörn og láta sem hún sé djúp. Það er það eina sem ég hef ráðist á. Ég get borið takmarkalitla virðingu fyrir heimskasta fólki og álitið fólk stórgáfað sem er fyllilega ósammála mér um grundvallaratriði.

Það sem kveikir í mér andófið (og á vissan hátt lætur rödd guðdómsins hljóma í mínum kolli) er þegar fólk verður uppvíst að hræsni eða falsi. Ég met Eyvind Karlsson t.a.m. mikils fyrir einlægni, ágætar gáfur og hæfileika – en hann var að hræsna þegar hann reyndi að taka prinsippafstöðu gegn illu umtali þegar það beindist að honum sjálfum. Ágúst Borgþór er annað eins dæmi. Gáfaður maður og einlægur alla jafna en átti til (sérstaklega hér áðurfyrr) að detta í hroka.

Íslensk ljóðskáld og samtök þeirra þurfa að gæta þess að svamla ekki öll í sömu tjörn og gera ríkari kröfur hvert til annars. Takast á um málin. Ekki breytast í samfélög eins og skítugu hippasamtökin Saving Iceland þar sem manngildi ræðst af einni óljósri hugsjón og þar fyrir utan eru allir í gúddí. Menn eiga að vera vandir að virðingu sinni. Alvöru skáld taka skáldskap sinn alvarlega og syngja ekki í laglausum kór.

Ádrepa Lesbókarpáfans á ungskáldin þarf að vera þeim vakning. Því þótt sú gusa hafi a.m.k. í aðra röndina verið hreinn hroki og jafnvel öfund, þá var sannleikskorn í henni. Það er of mikið rusl á sveimi. Skáldin eru of upptekin af því að vera í stað þess að gera.

Varúð, hundurinn bítur!

Það er með hreinum ólíkindum hvernig Villi borgarstjóri hefur troðið pinnalausri pólitískri handsprengju ofan í buxurnar sínar. Það er eins og hann hafi gleymt því að borgarstjórnmálin eru grimmust allra stjórnmála og að greni borgarstjóra er tryggilega umkringt skyttum.

Villi var kominn á gott skrið. Var búinn að heilla allt smáborgarahyskið upp úr skónum með því að þola enga vitleysu innan borgarmarkanna. Hafði svamlað um í bullandi forræðishyggju og persónulega leitað á gestum við borgarmörkin til að tryggja að ekkert misjafnt slyppi í gegn. Hann var kominn með svo góðan og þéttan takt í að treysta á innsæi sitt að hann tók ekki eftir því þegar samherjar hans hættu að spila með og hann stóð því uppi í taktvissu en tilþrifalitlu trommusólói.

Og svo laug Villi. Stóð flóttalegur fyrir framan fréttamyndavélina og tafsaði upp volgum hálfsannleik. Augun komu upp um hann. Hann laug. Og hann laug ekki einu sinni glæsilega, heldur reyndi hann að bjarga sér með því að segjast rænulítill maður og óeftirtektarsamur.

Villa er búið að kasta fyrir hundana. Pólitískum ferli hans er lokið. Og það voru samherjar hans sem drápu hann. Þeir vita sem er að nú þarf að losa sig við hann. Það er allt í tómu tjóni í borginni, þeir ráða ekkert við leikskólamálin og sæta stöðugri gagnrýni frá hægri. Holdtekja vandans í borginni eru tvær manneskjur. Villi er önnur þeirra. Villi er búinn að vera.

Torrent

Smáís er enn tekið að ygla sig vegna Ístorrents. Aðstandendur síðunnar, sem nú hafa stofnað fjárgróðafyrirtæki um reksturinn, bera enn í bætifláka fyrir starfsemina og benda á að ekkert banni fólki að skiptast á torrentskrám.

Tæknilega er torrenttæknin á gráu svæði. Að vissu leyti er þetta eins og að skiptast á húslyklum og skilja geisladiskasafnið og afritara eftir í forstofunni með það að markmiði að fólk gæti kíkt í heimsókn og afritað efnið á eigin diska.

Torrent.is gerir í raun ekki annað en miðla slíkum lyklum. Og það eru svo notendurnir sem fremja glæpinn með því að sækja efni í tölvur annarra og bjóða öðrum efnið úr sinni tölvu. Það er í trú á þetta sem ístorrent hefur ekki áhyggjur. Þeir hafa aldrei höndlað með þýfið sjálfir, aðeins bent fólki á hvar það er að finna eftir ábendingar frá öðrum.

Það er auðvitað ekki spurning að hér er verið að fremja ólöglegt athæfi. Einhver á réttinn á dreifingu efnisins og fær ekki sínar tekjur. Og ef réttlæti snérist aðeins um rétt og rangt þá væri málinu þarmeð lokið.

Verjendur tækninnar og andstæðingar Smáís benda yfirleitt á gagnsemi og gegnsæi sem rök í málinu. Til að byrja með er því oft haldið fram að skráardreifing á netinu minnki ekki sölu á höfundarréttarvörðu efni heldur auki hana – og þess vegna sé það skammsýni að berjast gegn tækninni. Þá er oft bent á að efnið er orðið svo ógnar aðgengilegt í tæknivæddu samfélagi að barátta gegn þessu sé eins og að berjast gegn nútímanum. Álíka vitlaust og að banna glugga í húsum því einhver gæti séð á sjónvarpstæki í gegnum þá.

Auðvitað er Smáís í fullum rétti að berjast fyrir hagsmunum sínum með þeim hætti sem þeir telja bestan. Og vissulega er Ístorrent krimmabúlla, sem hefur síður en svo aukið lífsgæði notendanna. Sterkustu rök Smáís og annarra baráttumanna gegn slíkum þjófnaði eru sú gengisfelling sem kvikmyndir og tónlist hafa orðið fyrir með þessu brjálæðislega aukna aðgengi.

En það stendur upp á rétthafana að breyta því. Það er löngu orðið tímabært að endurhugsa umbúðir og eðli stafræns efnis. Þegar fólk keypti hljómplötur hér í gamla daga og handlék hulstrið og textablöðin á meðan hlustað var græddu allir. Upplifunin var sterkari og betri og fólk tengdist flytjandanum og verkinu betur.

Smáís á að beita sér fyrir því að upplifunin af því efni sem þeir verja sé ekki aðeins stafræn. Það má gera með ýmsum leiðum. Metnaðarfyllri hönnun og fylgiefni, kaupendaskráningu sem veitir fríðindi eða nýrri tækni.

Ef gullfalleg háklassamella og rottuleg bakstrætismella veita sömu þjónustuna í sama niðdimma portinu en önnur rukkar margfalt meira en hin, þá er ljóst að önnur þeirra hefur lítið að gera.

Bloggið um veginn

Þetta blogg fæddist þann 17. janúar á þessu ári. Það er afmælisdagur Davíðs Oddssonar, Al Capone, Múhameðs Alí og Andy Kaufmans. Það er einnig dagur pereatsins. Í dag vantar nákvæmlega 100 daga í að síðan verði eins árs. Samkvæmt teljara hafa að meðaltali heimsótt mig 500 manneskjur á dag á líftíma síðunnar.

Og hvað hef ég uppgötvað á þessum 265 dögum sem ég ekki vissi áður?

#1 Blogglestur er ástríða en ekki dægradvöl.

Þeir sem á annað borð lesa blogg að jafnaði eru mjög líklegir til glíma við blogglestraáráttu. Þeir kíkja daglega og stundum oft á dag á þau blogg sem þeir lesa og lesa í hálfgerðum dróma það sem fyrir augu ber. Bloggneyslan er því gjarnan ofát af óhollustu gerð. Þeir sem nota RSS gera það yfirleitt vegna þess að annars ráða þeir ekki við neysluna.

Lærdómur: til að njóta blogga borgar sig ekki að lesa af ástríðufullri skyldurækni heldur á afslappaðan og óþvingaðan hátt. Ekki lesa blogg í vinnutímanum eða þegar þú átt að vera að sinna fjölskyldunni. Forðastu samviskubit yfir blogglestri. Örvaðu fleiri skilningarvit þegar þú lest blogg (tónlist, uppbyggilegt nasl). Lestu aldrei fleiri en 3 - 5 blogg í striklotu. Mundu að blogg er ómerkileg fjölmiðlun í kjarna sínum og í raun ekkert annað en sjónvarpsgláp fyrir nútímafólk.

#2 Fólki hættir til að halda að verið sé að blogga því til heiðurs.

Blogg býður upp á möguleikann á gagnvirkum tengslum lesanda og bloggara. Margir telja því að bloggarar séu sífellt að leggja fram mál til umræðu. Og stundum er það þannig. Slík blogg eru þó á misskilningi byggð ef þau eru opinber á annað borð. Ef rithöfundur skrifaði vinum sínum bréf í gegnum bækur sínar og vinirnir kæmu reglulega á bókasafnið, tækju bækurnar og skildu eftir lítil umslög með athugasemdum á milli blaðsíðna þá væri það vissulega sniðugur gjörningur en ógurlega sjálfhverfur.

Lærdómur: gerðu athugasemdir er þú hefur efnislega eitthvað að segja. Það sem þér finnst þú verða að segja eingöngu vegna sögu eða tengsla þinna við bloggarann skaltu segja í tölvupósti eða á MSN.

#3 Lesendur blogga eru hnýsnir og siðblindir

Flestir íslenskir netnotendur eiga í blóðskammarsambandi við einkatölvur sínar. Þeir skoða með þeim allskonar hluti sem enginn má vita um og gera ýmislegt fyrir framan tölvurnar sem seint yrði borið á borð (nema gegn greiðslu). Ein afleiðing þessa er sú að undirförli er eðlilegt sálarástand tölvunotandans. Blogglesendur eru gluggagægjar í stöðugri þjálfun. Stundum magnast lesendur upp í trylltri hnýsni og vippa sér á bak gúgulfáknum í eftirlitsgandreið.

Lærdómur: forvitni er eðlileg og sjálfsögð en þarf að eiga sér eðlileg mörk. Ef þig bráðvantar upplýsingar um hagi fólks sem bloggar og vilt ekki að fólkið viti af því út þá ertu á rangri braut. Gott gæti verið fyrir þig að hafa tvær tölvur eða a.m.k. tvo vafra og skoða blogg ekki í þeirri/þeim sem þú skoðar klámið í.

#4 Lesendur blogga eru hið nýja reykingavinnuafl.

Það hefur hingaðtil verið talið eðlilegt að hluti starfsmanna reyki í vinnutímanum. Forræðisfasistar hafa gjarnan talið þá tímasóun sem af því hlýst sem enn eitt sannindamerki þess hve reykingafólk er lélegur pappír. Tíma- og orkusóandi ómagar á framfæri okkar hinna. Reykingafólk hefur á móti reynt að benda á lýðheilsuáhrif þess að totta rettu reglulega í vinnunni. Mönnum færist kapp í kinn og hendurnar skjótast fram úr ermunum við það að fá nikótínskotið. Sem auðvitað er ekki nema hálfur sannleikurinn. Orkusprengjan er auðvitað aðallega tilkomin vegna þess að reykingamaðurinn er farinn að keyra á bensíngufunum örstuttu eftir að hann kemur inn úr reykpásu og þangað til hann fer aftur að reykja. Blogglesendur eru eins. Bloggið stelur af þeim ómældum tíma og einbeitingu.

Lærdómur: ef bloggin hafa ekki kveikt í þér vitsmunalega á fyrsta korterinu, snúðu þér þá að öðru þar til á morgun.

Í dag varð ég bjalla

Ég fer skammarlega sjaldan í leikhús. Að hluta til vegna þess að ótalmargt við leikhúsin fer í taugarnar á mér. Uppskafningin veður þar uppi og gæðin á sýningum og áhorfendum eru vægast sagt takmörkuð.

En ég brá mér nýlega á Hamskiptin. Hafði heyrt misjafnlega af þeim látið en þóttist greina að þar væri a.m.k. verið að reyna að blása í glæður. Sýningin varð mér stórkostleg vonbrigði.

Það tók a.m.k. tíu mínútur að venjast lélegum ofleik leikaranna. En upp frá því tók maður minna eftir honum. Paddan sjálf var ágætlega leikin og jafnbest. Systirin sæmileg en foreldrarnir hittu aldrei í mark - voru fyrir það fyrsta alltof ung. Ólafur Egilsson hleypti óvæntu lífi í sýninguna með frábærum farsaleik - sem því miður var svo úr takti við allt annað í sýningunni að um var að ræða fullkomið stílbrot.

Aðalgalli sýningarinnar var listræna nálgunin. Hamskiptin eru í raun frekar ómerkileg saga, blómangandi útfærsla af píslarsögu krists, en þau eru meistaralega skrifuð. Fátt af þeirri snilli skein í gegn um leikgerðina. Til að byrja með voru það grundvallarmistök að gera ekki pödduna ógeðfelldari. Paddan var allan tímann mest aðlaðandi persónan á sviðinu. Áhorfandinn var því ekki í nokkrum tengslum við hugrenningar, hunsun og fordæmingar fjölskyldunnar. Þegar allt fer til fjandans og fjölskyldan óskar pöddunni dauða er það vegna þess að paddan sprengir farsaloftbóluna, sem búið var að þenja upp.

Hamskiptin eru um mannlega reisn sem lifir af ógnvekjandi og óvægna umbreytingu. Í raun sama þemað og í Frankenstein. Hið besta við manninn í verstu hugsanlegum umbúðum. En umbúðir Vesturports urðu aldrei nógu ógeðfelldar til að kalla fram jukk-faktorinn. Maður fékk aldrei samkennd með familíunni og fékk aldrei á tilfinninguna að möru yrði kastað af heimilislífinu með dauða pöddunnar. Maður fékk því ekkert að skammast sín vegna örlaga pöddunnar. Hið lamandi fangelsi hugrænna og efnislegra þátta sem paddan upplifir skein ekki í gegn nema að takmörkuð leyti. Miðað við þessa sýningu hefðu allir orðið glaðir ef pöddunni hefði bara verið hleypt út í garð að leika sér.

Falleinkunn, því miður.

Kvein

Ég hef um alllang skeið haft snöggan blett á sálinni fyrir hljómsveitinni Queen og á stundum takmarkalítið dálæti á tónlist þeirra. Það var því með sólskin í hjarta að ég lagði leið mína á sportbúlluna Players í Kópavogi til að hlusta á Queen-ábreiður í flutningi hljómsveitar, sem kallar sig Smile – eftir þeirri hljómsveir, sem síðar varð Queen.

Ég mætti rétt um það bil sem hljómsveitin átti að stíga á stokk og leysa af hólmi tvo diskþeytandi uppvakninga úr ölgrænni forneskju íslenskrar lágmenningar. Á því varð þó nokkur bið. Sem var ekki alslæmt því færi gafst á að virða fyrir sér múginn, sem smám saman færðist í aukana. Tilfinningin var ekki ósvipuð því sem ég ímynda mér að fylgi því að sækja StarTrek ráðstefnu.

Nördalegt lið laumaðist inn í salinn angandi af mölkúlum enda búin að draga úr geymslum og handröðum dásamlega hallærislega hljómsveitarboli og allra handa tuskur til að auðkenna átrúnað sinn á bandinu með.

Og talandi um mölétnar tuskur. Eiríkur Hauksson var á svæðinu. Eiki var eins og pönkband í erfidrykkju. Hann átti alls ekki heima þarna. Í fyrsta lagi réð hann hreint ekki við að syngja öll lögin, sem hann kaus að reyna við, í öðru lagi var hann í sífellu jarmandi einhverjar rokkklisjur inn á milli erinda (helst á ensku) og í þriðja, og allraversta lagi, tókst honum ekki að koma frá sér einum einasta texta óbrengluðum. Hann kunni ekkert lag. Og afrek hans hljómuðu eins og hjá óhörðnuðum unglingi í SingStar með gott heimabíó en ekkert sjónvarp.

Magni söng líka og ef menn á annað borð fá ekki grænar bólur þegar hann skiptir úr söng yfir í raspjárnið þá gátu með alveg haft gaman af honum. Hann fór líka rétt með flesta textana. Gallinn við Magna kom ekki í ljós fyrr en hann hætti að syngja og byrjaði að tala. Í hvert einasta skipti opinberaði hann sitt pínulitla egó öllum viðstöddum. Sérstakt dálæti hafði hann á því að kalla viðstadda fífl og fávita og helvíti og samkynhneigða og þaðan af verra.

Langbestur var söngvari Smile sjálfur. Tónleikarnir hefðu verið miklum mun betri hefði hann látið nægja að syngja sjálfur í stað þess að hleypa soratúllanum og alzheimersroðamaurnum sífellt á svið. Hljómsveitin var og mjög góð.

Besta skemmtunin var þó fólkið í salnum. Tveggja metra há dragdrottning með bumbu og ryksugu gaf tóninn fyrir það sem koma skyldi. Hópur af sígaunum drakk sig út úr veröldinni á fyrstu mínútunum og þegar á leið skiptust meðlimir hópsins á að sjúga andlitið á hinum fjölmörgu og hrörlegu leðurglyðrum sem staðinn sóttu – allar í kjólum sem voru a.m.k. tveim númerum of litlir. Heilalamaður gleraugnaglámur í stórum rafmagnshjólastól pældi sér leið í gegnum síldartunnulegt dansgólfið og a.m.k. þriðji hver karl var í örvæntingarfullri leit að einhverju til að setja á broddinn.

Ég hef lengi haft þann grun að Queen-aðdáendur sé stórvarasamt fólk upp til hópa. Sá grunur hefur aðeins styrkst.

Helsti gallinn á gjöf njarðar var sá að lagalisti hljómsveitarinnar náði ekki nógu langt aftur í tímann og úrvalið kláraðist löngu áður en tónleikarnir voru runnir á enda þannig að sömu lögin voru farin að rúlla í annað og jafnvel þriðja sinn undir lokin.

En annars sæmilegasta skemmtun.