Vantrúin hleður fjöll

Fólk, sem trúir einlægt á guð biflíunnar, er þrennskonar. Það er hrætt, grunnhyggið eða lasið. Byrjum á grunnhyggna fólkinu.

Til er kenning, sem útskýrir deja vu þannig að um sé að ræða nokkurskonar tölvufrost, þ.e. að eitt augnablik detti maður út og það þurfi að endurræsa vitundina. Þá geti það gerst, að skynjun, sem var í vinnsluminninu þegar frostið kom, lendi óvart á harða diskinum. Hoppi á milli minna. Síðan byrjar vinnsla á ný en þar sem næsta skynjun eftir hrunið er afar áþekk þeirri síðustu fyrir það, þá rennur upp fyrir fólki að það muni óljóst eftir þessum aðstæðum og atburðarás.

Mér finnst þetta flott kenning. Og jafnvel þótt hún reynist röng, varpar hún ljósi á það, hvers vegna sumt fólk er trúað. Börn læra ung um staðreynir (eldavélin er heit, mamma er eldri en pabbi...) og í hugum þeirra verður til skúffa undir þessar staðreyndir. Mömmur og pabbar, ýmist af síngirni eða hrekkskap, hrúga í þessa skúffu allskyns rugli um jólasveina, álfa, galdra og guð. Þegar við fullorðnumst byrjum við hægt og rólega að sía ofan á þessa hillu. Sáldin hefur misstóra möskva eftir einstaklingum og sumir hafa hana svo þéttriðna að næstum ekkert kemst þar ofaní. Menn bregða á það ráð að raða í hilluna eftir mikilvægi og óvéfengjanleik staðreyndanna. Efst á hrúguna eru settar staðreyndir, sem eru léttvægastar og gætu fokið í næsta byr. Á botninum hvíla þær, sem hafnar eru yfir vafa - og þær, sem eru gamlar.

Við höfum aðeins eina leið til að greina á milli grundvallarsanninda og gamalla sanninda. Hún er sú, að bera slík sannindi saman - og ef þau eru ósamrýmanleg, velja að henda öðru.

Flestir meðlimir Vantrúar, en þessi pistill er á endanum um þá, komust þannig til sinnar vantrúar. Þeir öðluðust einhver ný sannindi og þar sem þeir sátu og röðuðu í staðreyndaskúffuna þóttust þeir sjá, að þetta samrýmdist ekki því sem var fyrir - og hentu því gamla.

Sumt trúað fólk hefur aldrei farið í þennan samanburð. Annaðhvort af því að það hefur ekki lagt í hann eða vegna þess, að það hefur ekki fengið tilefni til þess. Hvorttveggja er til marks um grunnhyggni.

Sumt trúað fólk er hrætt. Einn daginn hefur það uppgötvað að tilvist þess í heiminum er hverful/þjáningarfull og vill með einhverju móti framlengja/bæta hana. Því meiri hörmungar sem dunið hafa yfir hópi fólks, því fleiri trúaðir eru meðal þeirra.

Loks er fólk sem trúir vegna þess að það veit. Guð talar til þess og Jesú felur þeim verkefni. Það fólk er sjúkt.

Allt ofangreint á við um fólk, sem trúir á Guð biflíunnar. Guðinn sem er skilgreindur af Páli postula og hefur persónulegan áhuga á jarðlífinu.

Gáfað fólk sem er trúað, trúir ekki þannig. Það trúir á miklu dýpri en óljósari hátt. Það hefur einhverskonar hugboð um lífstilgang og merkingu á sama hátt og Vantrúaðir hafa hugboð um húmor eða stíl. Og sumir sjá endurspeglun þessa tilgangs, t.d. í orðum Jesú eða þeirri athöfn að biðja bænir. Á nákvæmlega sama hátt og trúlausir sjá endurspeglun húmorsins í myndum Monty Python eða árásum Richard Dawkins á kristna. Myndir Dawkins eru innblásnar af hæðni og húmor.


Fólkið í kringum Vantrú er að stofninum til óþroskað og staðnað í sinni andlegu þrautagöngu. Það sést best á því hve merkileg þeim finnst þau sannindi að guð biflíunnar sé falskur héri. Þeir eru ekki búnir að uppgötva neitt merkilegt. Þeir eru eins og samtök sem nenna að rífast um tilvist trölla, jólasveina eða álfa. Fólk, sem komið er til þroska, myndi aldrei eyða tíma sínum í slíkt bull. Þegar maður svarar slíku fólki er maður að segja að það sé svaranna vert. Vantrúarliðið ber meiri virðingu fyrir fólkinu, sem það hæðist að og sakar um einfeldni, en nokkur annar hópur.

Vantrúarfólkið aðhyllist sín eigin trúarbrögð (og þetta hatar það að heyra) og það eru trúarbrögð félagsvísindanna. Vantrúarfólkið heldur að vísindin hafi lagt þann þekkingarfræðilega grundvöll á síðustu tveimur til þremur öldum að hægt sé að vita af eða á um hluti eins og trú.

Sannleikurinn er sá, að við vitum enn ekkert um grundvöll trúar. Ekki frekar en skopskyns eða tilfinningu fyrir stíl. Trú er staðreynd og hún hefur tilhneigingu til að taka á sig persónulega mynd í lífi fólks. Þessi eða hinn aðilinn er til marks um trú, hann er smurður. Þessi eða hin bókin sömuleiðis, sem og þessi eða hin athöfnin, sbr. bænir.

Hið nákvæmlega sama á við um húmor. Meira að segja Þorgrímur Þráinsson gæti viðurkennt að Denis Leary sé smurður af húmorsandanum.

Barnatrúin er sett í staðreyndaskúffuna þegar við erum óþroskuð, á milli tektar og tvítugs tökum við hana til endurskoðunar og hendum jafnvel og setjum í staðinn eitthvað annað, sem er til marks um hina ólgandi skynsemi sem við þykjumst hafa lært að höndla (frjálshyggja og marxismi eru eins að þessu leyti, kenningarnar fá stuðning af því að vera augljós skynsemissannindi), hér stoppuðu Vantrúarmenn í þroska. Lífið býður upp á meiri þroska en Vantrúarmenn hafa kosið að láta nægja. Þeir eru því grunnhyggnir á sama hátt og þeir sem kosið hafa að deyja upp á sína barnatrú.


Allt gengur þetta auðvitað útfrá því, að það að þroskast og fægja hugmyndir sínar í sannleiksleit, hafi einhvern tilgang. Hvað skyldi ljá því þann tilgang?